Fundacja rodzinna to nowe rozwiązanie w polskim porządku prawnym, które wprowadzone zostało do niego ustawą z dnia 26 stycznia 2023 roku. Wzorem dla ustawodawcy stały się mechanizmy działające od lat w wielu państwach europejskich, w tym m.in. w Austrii, Niemczech, Szwecji, czy Szwajcarii. Szacuje się, że od maja 2023 powołano ponad 1000 fundacji rodzinnych i ich popularność nie maleje. Nic w tym dziwnego. Wydają się one doskonałym rozwiązaniem dla średnich i dużych przedsiębiorstw rodzinnych, które chcą umocnić pozycję firmy i zabezpieczyć interesy najbliższych. Czy tak jest w rzeczywistości?
Co to jest fundacja rodzinna i do czego służy?
Fundacja rodzinna definiowana jest przez ustawodawcę jako osoba prawna, która tworzona jest w celu gromadzenia mienia i zarządzania nim w interesie beneficjentów, a także spełniania świadczeń na ich rzecz. Co to oznacza w praktyce? Fundację rodzinną powołuje się, aby zapewnić sprawne funkcjonowanie rodzinnego biznesu przez kolejne pokolenia, zapewnić członkom rodziny dochody i inne korzyści ze zgromadzonego majątku. Wśród nich wymienić można choćby pokrywanie kosztów utrzymania lub kształcenia.
Co ważne, rozwiązanie takie zabezpiecza przed podziałem i rozdrobnieniem rodzinnego kapitału oraz pozwala na zarządzanie przedsiębiorstwem zgodnie z wizją fundatora. Warto także podkreślić, że fundacja rodzinna to sposób na skuteczne rozdzielenie biznesu i spraw finansowych od rodzinnych, dzięki czemu znacznie łatwiej o zachowanie dobrych relacji wśród najbliższych. Ze względu na jeden ze sposobów utworzenia, czyli powołanie jej w testamencie, może być ona również metodą na sprawne dziedziczenie majątku bez konieczności dopełniania czasochłonnych formalności związanych ze stwierdzeniem nabycia spadku.
Kto może założyć fundację rodzinną, a kto może być jej beneficjentem?
Fundatorem, czyli założycielem fundacji rodzinnej może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Musi ona zatem mieć prawo do samodzielnego zarządzania swoim majątkiem. Jest to o tyle istotne, że do powołania fundacji rodzinnej konieczne jest wniesienie przez fundatora kwoty nie niższej niż 100 000 zł na pokrycie tzw. funduszu założycielskiego.
Fundacja rodzinna może mieć jednego lub więcej założycieli. Jeżeli utworzona zostaje ona w testamencie, fundatorem może być jednak wyłącznie jedna osoba. Jeśli zaś ustanowiona zostaje mocą aktu założycielskiego, fundatorów może być kilku. W takim wypadku zasadą jest, że wykonują oni swoje prawa i spełniają obowiązki wspólnie.
Ustawodawca określił także, kto może być beneficjentem fundacji rodzinnej, czyli podmiotem korzystającym z jej majątku i osiąganych przez nią dochodów. Zgodnie z przepisami może być nim:
- osoba fizyczna,
- organizacja pozarządowa, która prowadzi działalność pożytku publicznego.
Co ciekawe, nie ma przeszkód, aby był nim sam fundator. Nie zastrzeżono też w przepisach wieku osoby fizycznej, a zatem może być ona zarówno pełnoletnia, jak i małoletnia. Nie ma też szczególnych postanowień dotyczących relacji, jakie mają łączyć beneficjentów z fundatorem. W praktyce jednak najczęściej są to członkowie jego rodziny.
Jak założyć fundację rodzinną krok po kroku
Fundację rodzinną można utworzyć na dwa sposoby:
- przez złożenie oświadczenia o ustanowieniu w akcie założycielskim,
- przez złożenie oświadczenia o ustanowieniu w testamencie.
Przy czym ustawodawca zastrzegł, że każdy z nich wymaga formy aktu notarialnego.
Kolejne etapy ustanowienia fundacji rodzinnej to:
- sporządzenie w formie aktu notarialnego statutu, który poza nazwą i siedzibą fundacji określa też jej szczegółowy cel i zasady działania,
- sporządzenie spisu mienia, który obejmuje określenie praw majątkowych wniesionych przez fundatora,
- ustanowienie organów fundacji, czyli zarządu, rady nadzorczej i zgromadzenia beneficjentów,
- wniesienie funduszu założycielskiego w ustawowo określonej kwocie,
- wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych, który prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Należy pamiętać, że wpis do rejestru nie jest równoznaczny z nadaniem fundacji rodzinnej numeru NIP, ani numeru REGON. Dlatego też konieczne jest złożenie wniosków na stosownych formularzach do odpowiednio – właściwego miejscowo Urzędu Skarbowego i Urzędu Statystycznego. Do funkcjonowania fundacji niezbędne jest także założenie rachunku bankowego.
Fundacja rodzinna – komu i kiedy opłaca się ją założyć?
Fundacja rodzinna wydaje się doskonałym rozwiązaniem dla wszystkich tych, którzy chcą zabezpieczyć finansowo rodzinę i jednocześnie uniknąć sporów związanych z podziałem majątku. Fundator może bardzo precyzyjnie określić zasady działania fundacji, dzięki czemu nie tylko zachowuje jej rodzinny charakter, ale też swoją wizję tworzonego często przez lata przedsiębiorstwa. Ma także prawo do sprecyzowania reguł wypłaty świadczeń i uzależnienia ich od spełniania szczegółowych warunków przez beneficjentów.
Fundacja rodzinna to także sposób na ochronę majątku rodzinnego przed ewentualnymi roszczeniami wierzycieli. Zasadą jest bowiem rozdzielenie majątku wniesionego do fundacji od zobowiązań fundatora powstałych po jej założeniu. Należy także podkreślić, że składniki majątkowe wnoszone przez fundatora do fundacji nie podlegają opodatkowaniu, a dodatkowo wypłaty na rzecz beneficjentów nie są objęte np. składkami zdrowotnymi i ubezpieczeniowymi.
Warto też zwrócić uwagę na korzyści związane z ulgami podatkowymi przewidzianymi dla fundacji rodzinnej. Najważniejszą z nich jest zwolnienie z podatku CIT aż do chwili wypłaty świadczeń beneficjentom fundacji. Co więcej, beneficjenci, mimo że zobowiązani do odprowadzenia podatku dochodowego, jeżeli należą do tzw. grupy zerowej podatkowej, mogą uniknąć jego opłacenia.
Jeśli szukasz obsługi księgowej dla Twojej fundacji rodzinnej to zapraszamy do kontaktu z naszym biurem rachunkowym.
Zobacz również:
Na czym polega CIT estoński i komu się opłaca?